Ο ‘σκληρά εργαζόμενος’ ευρωπαϊκός Βορράς .

Η κρίση χρέους της Ευρωζώνης τόνισε, ίσως και ενίσχυσε, ένα από τα πιο επίμονα ευρωπαϊκά στερεότυπα: τη διάκριση ανάμεσα στον ‘σκληρά εργαζόμενο’ ευρωπαϊκό Βορρά και στους ‘τεμπέληδες’ του Νότου. Αλλά το χειρότερο είναι πως τα στερεότυπα αυτά επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τη συζήτηση περί το ποιες ευρωπαϊκές πολιτικές θα πρέπει να υιοθετηθούν προκειμένου να ξεπεραστεί η κρίση του περιφερειακού χρέους. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη. Η Ιρλανδία, για παράδειγμα, που χρειάστηκε κι αυτή διάσωση δεν ανήκει στον ευρωπαϊκό Νότο. Αλλά και πέραν τούτου του άβολου γεγονότος, υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στο στερεότυπο του ‘σκληρά εργαζόμενου’ ευρωπαϊκού Βορρά έναντι της ‘τεμπελιάς’ του Νότου.Ας δούμε για παράδειγμα σε ποιες ευρωπαϊκές χώρες η εργάσιμη εβδομάδα είναι μεγαλύτερη. Σε ποιες χώρες δουλεύουν περισσότερο οι άνθρωποι; Τις περισσότερες ώρες εβδομαδιαίως σε ολόκληρη την Ευρωζώνη εργάζονται οι Έλληνες, με 42 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο. Ακολουθούν οι Πορτογάλοι και οι Ισπανοί που έχουν εργάσιμη εβδομάδα 39 ωρών. Και ποιοι δουλεύουν τις λιγότερες ώρες στην Ευρώπη; Οι Ολλανδοί που δουλεύουν λιγότερο από 31 ώρες την εβδομάδα. Οι Γερμανοί εργάζονται κατά μέσο όρο 36 ώρες την εβδομάδα, δηλαδή πολύ λιγότερο από τους σκληρά εργαζόμενους Έλληνες που τώρα καλούνται να σώσουν. Η πρώτη αντίδραση μπορεί να είναι πως όλα αυτά είναι στατιστικά στοιχεία που μπορεί κάλλιστα να έχουν … μαγειρέψει οι Έλληνες. Όμως πρόκειται για στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Αρχής, της Eurostat, που επιμένει ότι τα πράγματα είναι ακριβώς έτσι, αυτές είναι οι πραγματικές ώρες εργασίας στην Ευρωζώνη. Και τα νούμερα αυτά έχουν προφανώς τις εξηγήσεις τους.
Καταρχήν, στο Βορρά είναι περισσότερο αναπτυγμένη η μερική απασχόληση, ιδίως στην Ολλανδία και τη Γερμανία. Στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες του Νότου οι εργαζόμενοι είτε κατέχουν θέσεις πλήρους απασχόλησης είτε είναι άνεργοι – και οι άνεργοι γίνονται όλο και περισσότεροι στην Εποχή της Λιτότητας. Παρομοίως στον ευρωπαϊκό Βορρά και ιδίως στις Σκανδιναβικές χώρες εργάζονται σε μεγαλύτερο βαθμό οι γυναίκες και τα εργασιακά ωράρια των γυναικών είναι μειωμένα σε σχέση με των ανδρών.Δεύτερον, ένα σημαντικό ποσοστό Ελλήνων εργαζομένων απασχολείται στη γεωργία όπου οι ώρες εργασίας είναι κατά κανόνα περισσότερες. Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που αντιμετωπίζουν σήμερα προβλήματα. Αυτά τα νούμερα όμως μας δείχνουν πως το πρόβλημα των χωρών του Νότου της Ευρωζώνης δεν είναι αποτέλεσμα του ότι εκεί οι εργαζόμενοι δεν δουλεύουν αρκετά σκληρά. Το πρόβλημα βρίσκεται στη χαμηλή παραγωγικότητα του Νότου. Το 2009 οι Έλληνες εργαζόμενοι απέδιδαν 18.5 ευρώ κατά ώρα εργασίας. Οι Πορτογάλοι απέδιδαν 13.8 ευρώ και οι Ισπανοί 24.4 ευρώ. Αντίθετα οι Ολλανδοί εργαζόμενοι απέδιδαν 39.5 ευρώ και οι Γερμανοί 38.7 ευρώ. Επομένως η ψαλίδα ανάμεσα στο Βορρά και το Νότο είναι τεράστια.Αλλά τι βρίσκεται πίσω απ’ αυτό το χάσμα; Και η περικοπή των συντάξεων και των επιδομάτων πρόνοιας στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπως προτείνουν σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι πολιτικά μέτρα που βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση; Όλα αυτά θα υποχρεώσουν τους ανθρώπους του ευρωπαϊκού Νότου να δουλεύουν ακόμη πιο πολλές ώρες, αλλά δεν πρόκειται να ενισχύσουν την παραγωγικότητα της εργασίας τους.Ο βασικότερος λόγος για αυτές τις αποκλίσεις στην παραγωγικότητα της εργασίας είναι πως οι εργαζόμενοι του Βορρά επωφελούνται από την ανώτερη τεχνολογία και τις καλύτερες υποδομές. Ένας Έλληνας εργαζόμενος, ακόμη κι αν έχει εξίσου καλή κατάρτιση με το Γερμανό συνάδελφό του, θα παραμείνει λιγότερο παραγωγικός από εκείνον εξαιτίας της ανώτερης τεχνολογίας και των καλύτερων υποδομών της Γερμανίας. Πώς επομένως μπορείς να γεφυρώσεις το χάσμα στις υποδομές και την τεχνολογία;
Ως προς αυτό το σημείο ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι η Ιρλανδία. Οι Ιρλανδοί εργαζόμενοι είναι από τους πιο παραγωγικούς της ΕΕ και το 2009 απέδιδαν 38.9 ευρώ ανά ώρα εργασίας. Αυτό οφείλονταν στο ότι η χαμηλή εταιρική φορολογία που υιοθέτησε η Ιρλανδία προσέλκυσε μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες που εγκαταστάθηκαν στη χώρα αυτή και χρησιμοποιούσαν τις καλύτερες τεχνολογίες. Η εγκατάσταση των ξένων πολυεθνικών ενίσχυσε δραστικά την παραγωγικότητα των Ιρλανδών εργαζομένων – αλλά, δυστυχώς, το μεγαλύτερο μέρος του οφέλους από αυτή την υψηλή παραγωγικότητα δεν τον καρπώθηκε το ιρλανδικό δημόσιο εξαιτίας των μειωμένων φορολογικών συντελεστών. Τεράστιος πλούτος δημιουργήθηκε που όμως διέρρεε από τη χώρα υπό την μορφή κερδών και κατέληγε σε αμερικανικές, ως επί το πλείστον, πολυεθνικές. Έτσι όταν ήρθε η κρίση κατέρρευσε η Ιρλανδία.Το δίδαγμα για τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης είναι σαφές. Η μία δυνατότητα προκειμένου οι εργαζόμενοι να ενισχύσουν την παραγωγικότητα τους είναι να εγκαταλείψουν τον ευρωπαϊκό Νότο και να εγκατασταθούν εκεί που βρίσκεται η τεχνολογία – δηλαδή στη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Φιλανδία... Σε τελική ανάλυση, αυτή ακριβώς είναι η ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών όπου στα μέσα του 19ου αιώνα εισέρευσαν εκατομμύρια εργατών από τον αγροτικό νότο της Ιταλίας, την Ιρλανδία και την Ανατολική Ευρώπη κι άρχισαν να δουλεύουν στην ανθούσα αμερικανική βιομηχανία. Η άλλη δυνατότητα είναι οι κυβερνήσεις του Νότου να φροντίσουν ώστε να έλθουν πολυεθνικές εταιρείες και να εγκαταστήσουν σε αυτές τις χώρες την τεχνολογία τους. Αυτό που είναι αδύνατο για τον Νότο της Ευρώπης είναι να ενισχύσει την παραγωγικότητα του δίχως σημαντικότατη εξωτερική βοήθεια.