Δύο αναλυτές, δύο ώρες, πέντε ψήφοι και η ελληνική κρίση

H πρακτική της βαθμολογίας των ομολόγων ολόκληρων κρατών από τρεις και μόνο ιδιωτικές εταιρίες αποτελεί μοναδικό φαινόμενο συγκεντρωτισμού και απολυταρχισμού στο μοντέρνο οικονομικό σύστημα αφού σε όλες τις άλλες περιπτώσεις ιδιώτες και εταιρίες είναι υπεύθυνοι για την αξιολόγηση του ρίσκου που απορρέει από οποιαδήποτε επενδυτική τους επιλογή. Καθώς υπάρχει ειδική νομοθεσία που απαγορεύει στα μεγάλα επενδυτικά ταμεία και σχήματα την κατοχή ομολόγων κρατών με μη επενδυτική βαθμολογία, η απόφαση των εταιριών πιστοληπτικής αξιολόγησης για υποβάθμιση των ομολόγων μίας χώρας σε ‘junk’ ('σκουπίδια' – και μόνο η ονομασία είναι άκρως προσβλητική για ένα κράτος και τον λαό του), συνεπάγεται και την υποχρεωτική απόφαση πώλησης των ομολόγων αυτών από όλα τα μεγάλα επενδυτικά σχήματα ανά τον κόσμο. Έτσι οι εταιρίες πιστοληπτικής αξιολόγησης μετατρέπονται έμμεσα από ανεξάρτητοι αναλυτές σε επενδυτικούς συμβούλους αλλά και διαχειριστές των κρατικών ομολόγων όλου του κόσμου, δύναμη η οποία είναι ασύλλυπτη. Δεν υπάρχει λόγος να αναρωτιέται, λοιπόν, κανείς γιατί ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανικός δημοσιογράφος Thomas Friedman είχε υποστηρίξει πως υπάρχουν μόνο δύο υπερδυνάμεις στον κόσμο, οι ΗΠΑ και η υπηρεσία πιστοληπτικής αξιολόγησης ομολόγων της Moody’, συμπληρώνοντας πως ‘δεν είναι ξεκάθαρο, πάντα, ποιος είναι ο πιο δυνατός από τους δύο’. Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, όμως, πώς ασκείται αυτή η δύναμη κατά τη διαδικασία αξιόλογησης των ομολόγων ενός κράτους. Η περιγραφή ενός αναλυτή της εταιρίας πιστοληπτικής αξιολόγησης S&P στη ραδιοφωνική εκπομπή ‘Πρωινή Έκδοση’ του Εθνικού Δημόσιου Ραδιοφώνου (ΕΔΡ) στις ΗΠΑ είναι άκρως κατατοπιστική::
Αναλυτής S&P: Για κάθε χώρα έχουμε δύο αναλυτές που πηγαίνουν στη χώρα για την αξιολόγηση και τη βαθμολογία. Ποτέ δεν πηγαίνει μόνο ένα άτομο γιατί χρειαζόμαστε δύο ζευγάρια μάτια
Δημοσιογράφος ΕΔΡ: Πιστεύω πως υπάρχουν άνθρωποι που μας ακούν αυτή τη στιγμή και αναρωτιούνται ‘μόνο δύο;’. Δε θα έπρεπε να στέλνετε εβδομήντα για να βαθμολογείτε μία ολόκληρη χώρα;
Αναλυτής S&P: Για να είμαι ειλικρινής αυτό που κοιτάμε είναι αρκετά περιορισμένο. Μπορείς να πληρώσεις το χρέος σου εξολοκλήρου και στην ώρα σου; Ποια είναι η ικανότητα και η διάθεση σου να το πράξεις. Ξέρετε νομίζω δύο άνθρωποι…αυτή είναι η πρακτική μας μέχρι σήμερα. Έχει δουλέψει καλά.
Το Εθνικό Δημόσιο Ραδιόφωνο των ΗΠΑ ανέφερε στο συγκεκριμένο ρεπορτάζ πως αφού πρώτα πάρουν συνέντευξη από μερικούς κυβερνητικούς εκπροσώπους και μερικούς δημοσιογράφους, οι δύο αναλυτές της S&P επιστρέφουν στην έδρα τους και συντάσσουν μία έκθεση. Στη συνέχεια, μία πενταμελής επιτροπή συζητά την έκθεση και με την ανάταση χειρών ψηφίζουν υπέρ ή κατά της πρότασης συμπερασμάτων. Δεν υπάρχει ούτε έγγραφη αιτιολογία απόψεων ή διαφωνιών, ούτε επιχειρηματολογία, ούτε διαδικασία ελέγχου της απόφασης και των στοιχείων από άλλες επιτροπές εντός και εκτός της εταιρίας. Δεν υπάρχει η δυνατότητα αμφισβήτησης της απόφασης από τα κράτη, άσκησης έφεσης ή αναίρεσης εναντίον της ή οποιαδήποτε άλλη αμυντική .
Αναλυτής S&P: Θέλουμε πάντα μονό αριθμό ψήφων γιατί δε θέλουμε να καταλήξουμε σε ισοπαλία και να αναγκαστούμε να επαναλάβουμε τη διαδικασία από την αρχή
Δημοσιογράφος ΕΔΡ: Πόσο διαρκεί η διαδικασία;
Αναλυτής S&P: Ακόμη και αν έχεις να κάνεις τον Καναδά, που είναι ένα σχετικά βαρετό ΑΑΑ, πάλι πρέπει να ακολουθήσεις όλα τα βήματα. Οπότε δύο ώρες είναι περίπου η μέση διάρκεια.
Πάνω κάτω, δηλαδή, όσο διαρκεί μία ταινία.
Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα της διαδικασίας που ακολουθείται για την αξιολόγηση των ομολόγων ενός κράτους και μέσω αυτής της διαδικασίας προέκυψε η υποβάθμιση των ελληνικών ομολόγων, προκαλώντας την ‘ελληνική κρίση’. Ο ένας από τους δύο αναλυτές που μπήκε στον κόπο να ταξιδέψει στην Ελλάδα και μετά να συντάξει την έκθεση υποβάθμισης ονομάζεται Marko Mrsnik. ‘Μάλλον ο κύριος Mrsnik θα αποφύγει να κάνει διακοπές φέτος στο Φαλιράκι της Ρόδου’ γράφουν οι Times του Λονδίνου, διακωμωδώντας μία υποβάθμιση που πήρε δύο ώρες και πέντε ανθρώπους για να πραγματοποιηθεί αλλά που θα φέρει χρόνια ταλαιπωρίας σε έναν ολόκληρο λαό (και σε πολλούς άλλους σε ανάλογες περιπτώσεις). Με το να συνεχίζουμε την επίσημη χρήση αυτού του συστήματος, τα κράτη θα αντιμετωπίζουν την αστάθεια που προκαλείται από τις εταιρίες πιστοληπτικής αξιολόγησης στη χειρότερη δυνατή χρονική στιγμή.’ επισημαίνει ο David Einhorn, ένας από τους διασημότερους κερδοσκόπους (στη λίστα των 50 πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου) και προσθέτει: ‘Τώρα οι Ευρωπαίοι ηγέτες μαθαίνουν με το σκληρό τρόπο ότι δεν είναι καλό να υπάρχουν εταιρίες πιστοληπτικής αξιολόγησης που να υποστηρίζουν ότι η κατάσταση είναι σταθερή παρά το γεγονός ότι τα υποβόσκοντα ρίσκα αυξάνονται και τότε, όταν η κατάσταση φτάνει σε ένα κρίσιμο σημείο, να επιταχύνουν τη διαδικασία της απώλειας εμπιστοσύνης με το να υποστηρίζουν πως τα πράγματα, τελικά, δεν είναι και τόσο καλά.’Ακόμη και αν αγνοήσει κανείς το γεγονός πως οι τρεις εταιρίες πιστοληπτικής αξιολόγησης εμπλέκονται σε κάθε μορφή σκανδάλων, παλαιότερων, πρόσφατων και εκκολαπτόμενων και ακόμη και αν στην Ελλάδα παραβλέψουμε το γεγονός πως οι δύο διεθνείς επενδυτικές εταιρίες με το μεγαλύτερο μερίδιο στο ελληνικό χρηματιστήριο (BlackRock και Norges Bank) είναι παράλληλα μεγαλομέτοχοι και των εταιριών πιστοληπτικής αξιολόγησης, το πιθανότερο είναι και πάλι να καταλήξουμε στο συμπέρασμα στο οποίο οδηγείται, πλέον, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ότι δηλαδή το υπάρχον σύστημα αξιολόγησης κρατικών ομολόγων πρέπει να αλλάξει και η βαρύτητα που δίνεται στις αξιολογήσεις των S&P, Moody’s και Fitch πρέπει να μειωθεί. Όπως συμβαίνει πάντα, ωστόσο, η νομοθεσία ακολουθεί το έγκλημα και οι νομοθέτες έρχονται να καλύψουν νομικά κενά αφού πρώτα κάποιοι τα έχουν εκμεταλλευτεί και κάποιοι άλλοι έχουν πέσει θύματα τους. Και στην προκειμένη περίπτωση, το μεγαλύτερο θύμα από την ελλιπή ρυθμιστική νομοθεσία της διαδικασίας και των φορέων αξιολόγησης κρατικών ομολόγων, είναι η Ελλάδα.